Cloud

Mantıkman’ın  böcek zihniyetle savaşındaki onurlu mücadeleye kaldığımız yerden devam ediyoruz. Sokakta, internette tartışmaya girdiğiniz  Ahsen Tv muhabiri kılıklı insanların mantık kurallarını hiçe sayan safsatalarına bu sayıda da tek tek değineceğiz. Yazımıza bir zamanlar Hacettepe Üniversitesi önündeki heykelin üzerinde yazılı bulunup geçtiğimiz yıllarda kaldırılan (bu şimdi tek kitap diye Kuran’ı mı kastediyor ağlaklığından ötürü) ve -ironiktir- yobaz bile sayılabilecek skolastik bir düşünür olan Aquinaslı Thomas ‘ın şu sözünü ilke edinerek başlıyorum:

 

 

Timeo hominem unius libri – Tek kitaplı insandan korkarım.

 

 

11. Tu quoque – “Sen de şöyle yapmıştın”

Gelen eleştiriye cevap vermektense size eleştiriyi yönelten kişiyi benzeri ya da farklı bir sebeple suçlamak.

 

Birisine tü kaka (doğru telaffuz: tu kuo kui) etmek belki de insanlığın düştüğü en basit hatalardan biridir. Kelime anlamı ile “sen de” demek olan bu söz riyakarlığa (ikiyüzlülük) başvurmak olarak da düşünülebilir. Tartışmadaki dikkati başka yöne çekmek için başvurulan bu yöntem eleştiride bulunan kişiyi eleştiri odağı yapar. Bunu tıpkı topla oynanan saatli bomba oyununa benzetebiliriz. Topu eline alan kişi bir nevi kendisine eleştiri yöneltilen kişidir. Fakat çomarımız olağanca hızıyla topu elinden fırlatıp kendisine yollayan kişiye geri gönderir. Bu sayede eleştiri bombasının elinde patlamasından kurtulduğunu sanar.

 

“akp ideolojisinin köşe taşı, nirengi noktasıdır. eleştiri yapan kişi, fikir dünyasında yer alıp yer almadığına bakılmaksızın, sol ya da atatürkçü tarihin "hataları" ile kritize edilir; sonuçta akp uygulaması "haklı" çıkmış olur.” ekşi sözlük – makinedeki hayalet

 

Örnek durum:

Bir muhabir olarak Mantıkman: Depremin ardından gelen hasar olası büyük İstanbul depremi için nasıl bir tablo çıkarıyor?

Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fuat Oktay: Siz kendi tedbirinizi aldınız mı? Herkes üzerine düşeni yaparsa deprem öldürmez. Bu kadar basit.

https://twitter.com/euronews_tr/status/1177256730599858176?s=20

20 yıldır sadece “tü kaka” ederek yönetimde kalmayı başaran bir zihniyetle imtihan ediliyoruz.

 

12- Black or White  (Ya Karasındır Ya Ak)

Konu hakkında daha birçok ihtimal bulunuyorken yalnızca iki ihtimal sunmak.

Yaşadığımız evrende olayların gerçekleşmesini sağlayacak binbir ihtimal vardır. Mesela, henüz eğitim hayatımızın başındayken edineceğimiz meslek üzerine birçok ihtimal bulunabilir. Liseye geçtiğimizde alan seçimi yaparak bu seçenekleri azaltırız. Üniversite tercihimizle daha keskin bir viraja döneriz. Fakat elimize verilen diplomanın üzerindeki bölüm ne olursa olsun, hayat bize kapılarını hala bütünüyle kapatmış değildir.

 

Pink Floyd grubu üyelerinden Roger Waters, dünyaca ünlü bir grupta müzisyen olmadan önce mimarlık hayali kuruyordu.

 

 

Konuyu fazla dağıtmadan sadede gelelim. Yanlış ikilem de olarak bilinen bu safsata türüne ilk baktığımızda gerçekten de bir safsata olup olmadığına kolaylıkla karar veremeyiz. Bazen durumların bize iki ihtimali varmış gibi görünür. Sahiden de iki seçeneğimizin olduğu birçok durumla karşı karşıya geliriz. Ancak, bazı kurnaz insanlar, durumları kendi lehlerine çevirmek ve diğer tüm ihtimalleri safdışı bırakmak adına bu safsata türüne yönelirler. Kara ya da ak safsatasına göre, durum içinde ortaya konan iki olasılıktan daha fazlasının mevcut olacağı birçok değişkene, koşula, bağlama izin verilmez. Argüman yanıltıcı bir şekilde biçimlendirilir ve dürüst tartışma yollarının önü tıkanır.

 

Örnek durum:

OYUNU AKP’YE VER CENNETE GiT

“TBMM Başkanlığı, Milli Eğitim ve Milli Savunma Bakanlığı da yapan AKP’li vekil İsmet Yılmaz, partisinin adayı için skandal sözlerle oy istedi. Yılmaz, “Hilmi Bilgin'e vereceğiniz destek, kıyamet gününde kurtuluşunuz olacak" dedi.”

https://www.yenicaggazetesi.com.tr/akpli-ismet-yilmazdan-skandal-sozler-oyunu-akpye-ver-cennete-git-221556h.htm

 

Cennetin garantörleri İsmet Yılmaz ve reis, cennetin önüne inşa ettikleri merdivenin önünde ümmeti bekliyorlar. Oy vermeyenlerinse nerelik olduğunu iyi biliyorsunuz.

 

 

13- Bandwagon (Sürü Psikolojisi)

Popüler görüşe başvurmak ya da birçok insanın bir şeyi yalnızca “onaylanmış davranış” olduğu için gerçekleştirmesi.

 

Bu argümanla ilgili en büyük hata, kitleler tarafından sıkı sıkıya desteklenen ve onlar tarafından “kabul” edilen bir fikrin, o fikrin doğruluğu hakkında bizi cesaretlendirmesine izin vermektir. Bir yanlış, dünya nüfusunun %99.9’u tarafından  desteklense de, yanlış yanlıştır.

Dünya nüfusunun büyük çoğunluğunun, dünyanın düz olduğuna inandığı dönemlere gidelim. Böyle bir çağda dünyanın yuvarlak olduğunu iddia etmek, yani popüler anlayışın aksinde beyanda bulunmak ne kadar da cesaret isteyen bir harekettir, öyle değil mi?  Bunun “Güneş, Dünya’nın etrafında döner.” diye haykıran kilisesi veya dini otoritesi var, bu dini otoriteyi destekleyen yozlaşmış akademisi var. “Oğlum&kızım, Güneş dönüyor de geç ne var kendini sıkıntıya sokuyorsun bu kadar? Değer mi?” diyen annesi babası var.  “Karşı komşunun çocuğu Dünya’nın Güneş’in etrafında döndüğüne inanıyormuş tüh tüh.” diyen komşusu var. Var oğlu var…

Böylesi cehaletle çepeçevre sarılı olduğumuz zamanlarda bile bize ilham verecek o ünlü sözü buraya bırakıyorum.

 

Fikirlerinden engizisyon mahkemesi tarafından vazgeçirtilip özgürlüğüne kavuşan Galilei, önce gökyüzüne, sonra yere bakarak şu sözleri söyler:

E pur si muove – Her şeye rağmen (Dünya) dönüyor.

 

 

14- Ad hominem ( Adam Karalama Safsatası)

Bir argümana karşılık vermektense argümanı söyleyen kişinin kişilik özelliklerine saldırmak.

 

Büyük ihtimalle günlük hayatımızda hepimizin en sık denk geldiği safsata türü budur. Birçok tartışma içerisinde “Bu yaptığın ad hominem.” gibisinden cümleleri duymuşuzdur. Ad hominem saldırıları, birisine açıkça saldırmak veya argümanlarını itibarsızlaştırmanın bir yolu olarak karakterlerine veya kişisel özelliklerine şüphe uyandırmak şeklinde olabilir. Bir ad hominem saldırısının sonucunda, birisinin söylemini veya eleştirisi, onunla gerçekten uğraşmak zorunda kalmadan baltalanır.

 

Örnek durum:

Mantıkman:  Bu ülkenin ekonomisi bitmiş, okeye dönüyor.

Aktroll: Sınıf başkanı bile olamayacak insanlar gelmiş reise laf söylüyor yağu.

 

Bunlaaar (fetöcü, terörist, gezi zihniyeti, cehape zihniyeti) diye başlayan tüm sözleri Ad hominem içerir.

 

“1. Ali: İşçiler zor şartlar alında çalışıyor ve haklarını alamıyorlar.
2. Veli: Sen zaten komünistsin. Aksini düşünsen şaşırırdım.
3. O halde Ali aslında bir komünist olduğu için işçi haklarını düşünmektedir.”

https://www.dahifilozof.com/mantik-safsatalari-mantik-hatalari-ad-hominem/

 

Genetik, Tu Quoque, Ad Hominem

Bu zamana kadar birbirine benzeyen üç farklı safsata türünden bahsettik. Bunlar sırasıyla Genetik, Tu Quoque ve Ad hominem. Bu üçünü birbirinden daha belirgin şekilde ayırmak için şunu söyleyebiliriz:

Genetik: Bir argümanın nereden geldiğine dayanarak argümanı çürütmeye çalışmak.

• Bir cehapeli ne derse yanlıştır. Bir haber ahaber’de yayınlanmıyorsa yalandır.

Tu quoque: Sen de şunu şunu yaptıncılık “Sen Abdülhamit’i savundun.”

• Siz de ssk’yı batırdınız

Ad hominem: Kişilik özelliklerine saldırı

• Sen bir tembelin tekisin ülkeyi düzeltmekten mi bahsediyorsun?

 

 

15- Anectodal (Sistematik Olmayan Veri)

Sağlam bir argüman ya da zorlayıcı bir kanıt yerine kişisel bir deneyim ya da izole bir örnek kullanmak.

 

İnsanların, bir süreklilik içindeki karmaşık verileri ve varyasyonu anlamak yerine birisinin ifadesine inanmaları genellikle çok daha kolaydır. Nicel bilimsel ölçütler neredeyse her zaman kişisel algı ve deneyimlerden daha doğrudur; ancak eğilimimiz, somut olarak elimizde olan bir verinin(kişisel deneyimler gibi), “gerçeği göstermediğine inandığımız” istatistiksel bir veriden daha değerli olduğuna inanmak şeklindedir.

 

Örnek durum:

Canan Karatay: Koronavirüsü önlemek için sabah akşam kelle paça için.

Badibildır bir abimiz: Ben bu kolları her gün 12 set 50 tekrar curl ile yaptım. Bunu yapmazsan kolun büyümez.

 

Kelle paça ve koronavirüs’ün amansız mücadelesi naklen Show TV’de.

 

 

16- Circular Reasoning (Döngüsel Muhakeme)

A’nın doğruluğunu B’ye dayanarak, B’nin doğruluğunu A’ya dayanarak iddia etmek.

 

“Allah vardır çünkü Kuran’da öyle yazıyor. Kuran vardır çünkü Allah gönderdi.” ve “Ayetler var ayetler.” diye bilinen ünlü argümanın ait olduğu bir safsata türüne geldik sırada. Sonsuza dek uzatılabilecek ve birbirini tekrar eden argümanlar ile tartışmaya circular reasoning – döngüsel muhakeme denir. Aşağıdaki örnek bu durumu çok güzel açıklıyor:

 

“a- allah'ın var olduğunu nereden bildin?
b- kuran'da yazıyor.
a- kuran'ın doğru olduğunu nereden bildin?
b- allah göndermiş/yazdırmış.
a- nereden bildin?
b- kuran'da yazıyor.
a- böylece circular reasoning yapmış oldun. mantıksal olarak yanlış söylediklerin.
b- olamaz. kuran'ı allah gönderdi. içinde her şey yazıyor, aç oku.
a- okudum, çelişkili yerler var. avliye hesabı matematiksel olarak hatalı vs.
b- hata/çelişki yok. allah orada aslında şunu demek istemişti, siz anlayamazsınız.
a- o zaman, hayatta başarılar.” ekşi sözlük – malchir

 

Yorumsuz.

 

17- Loaded Question (Şaşırtmacalı Soru)

Suçlu görünmeden cevaplanması mümkün olmayan bir soru sormak.

 

Şaşırtmacalı soru yanılgısı, doğrulanmamış veya tartışmalı olan, örtük bir varsayım içeren ve sorgulanan kişiyi savunmacı ve olumsuz bir konuma getiren bir sorunun hedef kişiye yöneltilmesidir.

 

Örnek durum:

X: Karını dövmeyi bıraktın mı? (Kişi evet dese de hayır dese de sonuç kişinin bir şekilde eşini dövmüş olmasına çıkıyor.)

 

Vatan hainliği yapmaktan bıkmadınız mı ulan cehapeliler?

 

 

Bir önceki rehbere dönmek için tıkla.

---